झापा/ झापा शरणामतीका किसानले दूध नबिकेपछि सडकमा फालेका छन् । करिब ३ सय किसानले उत्पादन गरेको दूध नबिकेपछि त्यसको विरोध गर्दै शनिबार उनीहरुले सडकमा दूध फालेका हुन् । झापा गाउँपालिका–४ शरणामतीका पशुपालक किसान ओमप्रकाश अधिकारीले आफूले उत्पादन गरेको दूध नबिकेपछि समस्या भएको बताए । सातवटा गाई पालेका उनले दैनिक २० लिटर दूध उत्पादन गर्दै आएका छन् । ‘दैनिक २० लिटर दूध उत्पादन हुन्छ,’ उनले भने, ‘यति धेरै दूध घरमै खपत हुँदैन, नबिकेपछि दही बनाएर गाईवस्तुलाई खोले दिने गरेका छौँ ।’ सोही स्थानका अर्का पशुपालक किसान भवानी तिम्सिनाले ऋण काढेर गाई पालेकाले दूध बिक्री नहुँदा बैंकको ऋण तिर्न धौ–धौ परेको बताए । ‘दैनिक २२ लिटर दूध उत्पादन हुन्छ,’ उनले भने, ‘पहिले महिनाको ३५/४० हजार आम्दानी हुन्थ्यो, अहिले बेहाल छ ।’ सुरुमा गाईपालन गर्दा उत्साह भए पनि अहिले बिक्री नहुँदा समस्या भएकाे बताए । बैंकबाट दुई लाख ऋण लिएर गाईपालन गर्न थालेकी लीलादेवी बानियाँले आफ्नो थातथलो उठ्ने अवस्था आएको बताइन् । ‘दैनिक ३० लिटर दूध उत्पादन हुन्छ,’ उनले भनिन्, ‘बिक्री हुँदैन, कसरी ऋण तिर्नु ।’ दुई वर्षअघि नेपाल बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्था (एनएमसी)ले किसानको घरघरमा गएर दूध उत्पादन गर्न आग्रह गरेको र सोहीअनुसार किसानले दूध उत्पादन गरे पनि अहिले संस्थाले दूध खरिद नगरेको झापा गापा–४ का किसान मदन खत्रीले बताए । ‘सहकारीले दूध उत्पादनका लागि ऋण दियो, सुरु-सुरुमा दूध किन्यो पनि,’ उनले भने, ‘अहिले हप्तामा चार दिन दूध लिन्छ, तीन दिन लिँदैन ।’ सहकारीले किसानलाई दूध उत्पादन गर्न प्रोत्साहन गरे पनि हाल दूधको मूल्य कम दिने, दूध लिए पनि कम लिने गरेको उनले गुनासो गरे ।

एनएमसीले दूध खरिद गर्नुअघि भारतीय बजारमा दूध बिक्री गरिँदै आएको अर्का किसान चन्द्रबहादुर कार्कीले बताए । ‘एनएमसीले दूध किन्ने भनेपछि भारत दूध पठाउन छाडियो, भारतबाट आउने ग्वाला पनि आउन छाडे,’ उनले भने, ‘अहिले भारतीय बजार पनि छैन, एनएमसीले पनि दूध लिँदैन ।’

झापा गाउँपालिकाले किसानलाई दूध भण्डारणका लागि २० लाखको लागतमा चिस्यान केन्द्र निर्माण गरिदिने भएको छ । चिस्यान केन्द्रको भवन निर्माणको काम धमाधम भरहेको छ भने यहाँको दूध डिडिसीलाई बिक्री गर्ने विषयमा पहल भइरहेको स्थानीयवासी गोपाल खत्रीले बताए । यहाँ करिब ३ सय किसानले दैनिक तीन हजार लिटर दूध उत्पादन गर्दै आएका छन् । दूध बिक्री हुन समस्या भएपछि किसानले गाईको संख्या कटौती गर्न थालेका छन् ।